چرا GPS در ایران کار نمی‌کند؟ بررسی مشکلات مسیریابی

در روزهای اخیر، گزارش‌های متعددی از اختلال گسترده در سیستم موقعیت‌یابی جهانی (GPS) در ایران، به‌ویژه در کلان‌شهرهایی مانند تهران، اصفهان، قم و برخی مناطق دیگر منتشر شده است. این اختلالات که از تاریخ ۴ تیر ۱۴۰۴ شدت گرفته‌اند، کاربران اپلیکیشن‌های مسیریابی مانند «نشان» و رانندگان تاکسی‌های اینترنتی را با مشکلات جدی مواجه کرده‌اند. به گزارش ایروتایم – irotime، این مشکل به دلیل جعل سیگنال‌های GPS (GPS Spoofing) و قطعی ارتباط A-GPS از طریق اینترنت موبایل ایجاد شده است، که باعث شده موقعیت مکانی کاربران به‌صورت نادرست نمایش داده شود.

دلایل اصلی اختلال GPS در ایران

جعل سیگنال GPS و تأثیرات آن

جعل سیگنال GPS یا همان GPS Spoofing، تکنیکی است که در آن سیگنال‌های جعلی به دستگاه‌های گیرنده ارسال می‌شود تا موقعیت مکانی نادرستی را نمایش دهند. به گفته تیم فنی اپلیکیشن «نشان»، این اختلال به‌گونه‌ای است که موقعیت کاربران تهرانی به‌طور ناگهانی به نقاطی مانند فرودگاه مهرآباد، میدان آزادی یا حتی شهرهای دیگر مثل قم و اصفهان تغییر می‌کند. این مشکل نه‌تنها برای کاربران عادی، بلکه برای رانندگان تاکسی‌های اینترنتی که به مسیریابی دقیق وابسته هستند، چالش‌های جدی ایجاد کرده است.

ارتباط با تنش‌های ژئوپلیتیکی

برخی منابع، از جمله گزارش‌های منتشرشده در زومیت، احتمال می‌دهند که این اختلالات با تنش‌های ژئوپلیتیکی و تحرکات سایبری مرتبط باشد. به نظر می‌رسد ایران در حال انتقال سیستم ناوبری خود از GPS آمریکایی به سیستم بیدو (Beidou) چین است، که این تغییر ممکن است یکی از دلایل بروز مشکلات اخیر باشد. همچنین، برخی پست‌ها در شبکه‌های اجتماعی مانند X اشاره به حملات سایبری احتمالی از سوی کشورهای دیگر دارند، هرچند این ادعاها هنوز به‌طور رسمی تأیید نشده‌اند.

مشکلات فنی و زیرساختی

علاوه بر جعل سیگنال، قطعی ارتباط A-GPS (سیستم کمکی GPS که از داده‌های اینترنتی برای بهبود دقت استفاده می‌کند) نیز به تشدید این مشکل دامن زده است. این موضوع به‌ویژه در مناطقی که دسترسی به اینترنت موبایل محدود شده، تأثیر بیشتری داشته است. گزارش‌ها نشان می‌دهد که از تاریخ ۴ تیر ۱۴۰۴، محدودیت‌های اینترنتی در برخی مناطق ایران اعمال شده که این امر عملکرد سیستم‌های موقعیت‌یابی را مختل کرده است.

تأثیرات اختلال GPS بر زندگی روزمره

مشکلات رانندگان تاکسی‌های اینترنتی

اختلالات اخیر GPS به‌ویژه رانندگان تاکسی‌های اینترنتی مانند اسنپ و تپسی را تحت تأثیر قرار داده است. ناتوانی در تعیین دقیق مبدأ و مقصد، باعث تأخیر در خدمات‌رسانی و نارضایتی کاربران شده است. به گزارش ایروتایم – irotime، این مشکل به کاهش درآمد رانندگان و سردرگمی مسافران منجر شده است.

چالش‌های کاربران عادی

کاربران عادی نیز گزارش داده‌اند که هنگام استفاده از اپلیکیشن‌های مسیریابی، موقعیت آن‌ها به‌طور ناگهانی به نقاطی غیرواقعی تغییر می‌کند. برای مثال، کاربری در تهران ممکن است روی نقشه در کویر یا حتی خارج از کشور نمایش داده شود. این موضوع برای افرادی که به مسیریابی برای سفر یا انجام کارهای روزمره وابسته هستند، مشکلات فراوانی ایجاد کرده است.

راه‌حل‌های پیشنهادی برای کاربران

برای کاهش تأثیرات این اختلال، کارشناسان چند راهکار ارائه کرده‌اند:

1. روشن کردن وای‌فای و غیرفعال کردن VPN: فعال بودن وای‌فای می‌تواند به بهبود دقت GPS کمک کند. همچنین، غیرفعال کردن VPN یا پراکسی‌ها از تداخل در سیگنال‌ها جلوگیری می‌کند.
2. استفاده از حالت حداکثر دقت GPS: در تنظیمات گوشی، گزینه «دقت بالا» (High Accuracy) را برای GPS فعال کنید.
3. بررسی به‌روزرسانی اپلیکیشن‌ها: اطمینان حاصل کنید که آخرین نسخه اپلیکیشن‌های مسیریابی نصب شده است.
4. استفاده از برنامه‌های جایگزین: اگر یک اپلیکیشن مسیریابی کار نمی‌کند، از برنامه‌های دیگر مانند گوگل مپ یا ویز استفاده کنید تا مشکل بررسی شود.

آیا این اختلال عمدی است؟

در گذشته نیز گزارش‌هایی از اختلالات عمدی در سیستم GPS در ایران منتشر شده بود. به‌عنوان مثال، در سال 1398، رئیس سازمان تنظیم مقررات و ارتباطات رادیویی اعلام کرد که اختلالات مشابهی به‌صورت عمدی ایجاد شده و حتی سامانه‌های ناوبری هواپیماها را تحت تأثیر قرار داده بود. هرچند منشأ دقیق اختلالات اخیر مشخص نیست، اما گمانه‌زنی‌هایی درباره ارتباط آن با مسائل امنیتی یا مراسم‌های خاص مانند ارتحال بنیان‌گذار جمهوری اسلامی مطرح شده است.

چشم‌انداز آینده: تغییر به سیستم بیدو؟

با توجه به گزارش‌های اخیر، احتمال تغییر سیستم ناوبری ایران به سمت بیدو چین، به‌عنوان جایگزینی برای GPS، مطرح شده است. این تغییر می‌تواند در بلندمدت به کاهش وابستگی به سیستم‌های موقعیت‌یابی غربی منجر شود، اما در کوتاه‌مدت ممکن است با چالش‌های فنی و زیرساختی همراه باشد.

پرسش و پاسخ کاربردی

1. چرا GPS در ایران دچار اختلال شده است؟
اختلالات اخیر به دلیل جعل سیگنال GPS (Spoofing) و قطعی ارتباط A-GPS گزارش شده است. این مشکل ممکن است با مسائل ژئوپلیتیکی یا محدودیت‌های اینترنتی مرتبط باشد.

2. چگونه می‌توان مشکل GPS را در گوشی حل کرد؟
ابتدا وای‌فای را روشن کنید، VPN را غیرفعال کنید، و تنظیمات GPS را روی حالت «دقت بالا» قرار دهید. همچنین، اپلیکیشن‌های مسیریابی را به‌روزرسانی کنید.

3. آیا این اختلال روی همه اپلیکیشن‌های مسیریابی تأثیر گذاشته است؟
بله، این مشکل برای همه اپلیکیشن‌های مسیریابی، از جمله نشان، گوگل مپ و ویز گزارش شده و به دلیل اختلال در سیگنال‌های GPS است.

4. آیا تغییر به سیستم بیدو مشکلات GPS را حل می‌کند؟
در بلندمدت ممکن است این تغییر به بهبود سیستم ناوبری کمک کند، اما در کوتاه‌مدت، چالش‌های فنی و زیرساختی ممکن است همچنان ادامه داشته باشد.

نتیجه‌گیری

اختلال گسترده GPS در ایران در تیر 1404 چالش‌های جدی برای کاربران و کسب‌وکارهای وابسته به مسیریابی ایجاد کرده است. این مشکل که به جعل سیگنال و قطعی A-GPS نسبت داده شده، نیازمند بررسی دقیق‌تر و اقدامات زیرساختی است. در حال حاضر، کاربران می‌توانند با به‌کارگیری راه‌حل‌های پیشنهادی، تأثیرات این اختلال را کاهش دهند. با این حال، حل دائمی این مشکل به هماهنگی بین نهادهای فنی و امنیتی کشور بستگی دارد.