قلعه فلک‌الافلاک در زمان ساسانیان ساخته شده است.شاید بتوان گفت دراین دوره قلعه های بسیاری ساخته شده ک میتوان به نمونه قلعه رودخان در استان گیلان اشاره کرد.
این قلعه در قرن چهارم هجری به فرمان بدرین حسنویه (از حاکمان لرستان) تجدید بنا گردید، چرا که با توجه به وجود قلعه در ارتفاعات، قلعه فلک الافلاک به یک موقعیت استراتژی در دوران حکومت این حاکم لرستان تبدیل شده بود.
ارتفاع بلندترین دیوار این قلعه زیبا تا سطح تپه‌ای که روی آن قرار دارد حدود 5 متر است و مساحت آن به 5300 مترمربع میرسد. پرتگاه دورتادور این قلعه با پوشش گیاهی‌اش هم انگار آن را جادویی و دست‌نیافتنی کرده است.
فلک الافلاک در میان شهر خرم‌آباد و بالای یک تپه قرار گرفته که منظره‌ای دیدنی به شهر داده است. به فلک الافلاک قلعه دوازده برجی هم می‌گویند که به نظر میرسد برگرفته از دوازده ماه سال است. درواقعیت هم اینجا 12 برج داشته که الان 8 برجش باقی مانده.
شاید بتوان گفت،قلعه فلک‌الافلاک بهترین اثر تاریخی خرم‌آباد است که درطول عمرش هم جای زندگی حاکمان مختلف و هم محل نگهداری زندانیان بوده. در حال حاضر هم می‌توانید از داخل قلعه و موزه‌های مختلف مردم‌شناسی و باستان‌شناسی و چایخانه سنتی‌اش بازدید کنید و به روایت‌ها و داستان‌های تاریخی‌اش دل بدهید.
معماری فلک الافلاک
قلعه با آجر ساخته شده است که هشت برج و دو صحن دارد.
ارتفاع بلندترین دیوار این قلعه زیبا تا سطح تپه‌ای که روی آن قرار دارد حدود 5 متر است و مساحت آن به 5300 مترمربع میرسد. پرتگاه دورتادور این قلعه با پوشش گیاهی‌اش هم انگار آن را جادویی و دست‌نیافتنی کرده است.
وقتی وارد این قلعه می‌شوید بعد از اینکه از ورودی گذشتید به حیاط اول می‌رسید؛ دور این حیاط را چهار برج دربر گرفته است. حمام قلعه در ضلع شمالی این حیاط است که تا اواخر دوره قاجار از آن استفاده می‌کردند. الان تکه‌های باقیمانده‌اش مثل تنبوشه‌های سفالی، نقش‌های آهک بری و کانال‌های زیر زمینی‌اش را می‌توانید ببینید.
در قسمت‌های مختلف این موزه نمادهایی از کار و فعالیت مردم لرستان مثل پختن نان یا رسومشان مثل عروسی و عزاداری ساخته شده که شما را با فرهنگ و آداب مردم لرستان تا حدودی آشنا می‌کنند. یک سالن جذاب این موزه سالن موسیقی است. در این سالن انواع سازهای سنتی این شهر مثل سرنا، دهل، بور و سازهای کوبه‌ای نگهداری می‌شوند که دیدنشان صدای این سازها را در گوش پخش می‌کند.
کاربرد قلعه فلک‌الافلاک در زمان های مختلف
در دوره ساسانی با اهداف حکومتی و نظامی از آن استفاده می کردند و در قرن چهارم هجری قمری، در زمان آل بویه، به دلیل موقعیت استراتژیک قلعه، به‌عنوان مقر حکومت آل حسنویه و گنجور درآمد.این قلعه در قرن چهارم هجری در حکومت خاندان بدر به عنوان خزانه استفاده می شده است.
در قرن ششم هجری با ساخت شهر جدید خرم آباد بر روی ویرانه‌های شهر،شاپورخواست، قلعه فلک الافلاک در وسط شهر قرار بگیرد و بعنوان محل اقامت والیان دوران مختلف مورد توجه قرار گرفت. مثلا این قلعه، در دوره صفویه تا قاجار، مقر اقامت حکومت اتابکان لر کوچک و والیان لرستان بود.
در دوران قاجار قلعه فلک افلاک کاربرد خزانه حکومتی حاکمان لرستان و مرکز اداری و نظامی منطقه داشت.
قلعه فلک افلاک لرستان در دوران پهلوی، پادگان نظامی، زندان سیاسی و انبار مهمات محسوب میشد.
پس از انقلاب سال ۱۳۵۷، سپاه پاسداران یک پادگان نظامی در جنوب قلعه فلاک‌الافلاک ساخت که باعث اشغال اطراف قلعه شد. این اتفاق باعث شد تا مدتها آزادسازی حریم قلعه و ثبت جهانی آن مختل شود.
